Autoriteit Persoonsgegevens roept minister Hoekstra op het matje om algoritme

De Autoriteit Persoonsgegevens roept minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra ter verantwoording over de inzet van algoritmen bij visumaanvragen. Interne kritiek op de discriminerende effecten daarvan werd opzijgeschoven, onderzocht NRC eerder.

In het verleden verliep visumverstrekking via de Nederlandse ambassades. Dat systeem is de afgelopen jaren vervangen door digitale dienstverlening. Reizigers moeten met hun documenten langskomen op een kantoortje van het bedrijf VFS Global, een multinational uit Dubai die is ingehuurd door de Nederlandse overheid om wereldwijd visumaanvragen af te handelen.

VFS digitaliseert de dossiers en stuurt die naar Den Haag, waar circa 118 ‘beslisambtenaren’ beoordelen of aanvragers in aanmerking komen voor een visum.

Daarbij maken zij gebruik van een algoritme, het zogeheten „Informatie Ondersteund Beslissen”. Dat adviseert de Haagse ambtenaren – op basis van onder meer nationaliteit, geslacht, leeftijd van de aanvrager en plaats van aanvraag – of zij die aanvraag „kort” of „intensief” moeten bestuderen.

Buitenlandse Zaken negeerde in 2022 een zwaarwegend advies van de eigen functionaris gegevensbescherming Niels Westerlaken om direct te stoppen met „het profileren van visumaanvragers”, omdat dat discriminatie in de hand kon werken.

Hij hekelde onder meer het feit dat het algoritme visumaanvragen van jonge Surinaamse mannen automatisch het stempel „intensief beoordelen” geeft. „Zij lijden onder de kwaden die op hen lijken”, vertelde hij in een presentatie aan topambtenaren. In 2022 werd 17 procent van de aanvragen van Surinamers geweigerd.

De uitnodiging kent een voorgeschiedenis. In april 2022 gaf de AP Buitenlandse Zaken een boete van 565.000 euro vanwege tekortschietende beveiliging van het Nationaal Visum Informatie Systeem, waarin gevoelige persoonsgegevens zijn opgeslagen. Ook heeft het ministerie 50.000 euro aan dwangsom aan de AP betaald. De beveiligingslekken zijn intussen gedicht.

Een woordvoerder van Buitenlandse Zaken bevestigt dat de AP heeft verzocht om extra informatie „over de noodzakelijkheid en proportionaliteit van de gegevenswerking” bij visumprocedures. Zij verwacht overleg „op ambtelijk niveau” over de kwestie.

(2e NRC artikel bij betaalmuur kun je mij mailen voor een pdf kopie van het artikel)

NRC kreeg veel reacties op de berichtgeving over de visa. Reizigers klagen dat het op veel plekken bijna onmogelijk is om een afspraak bij VFS te maken, dat de dienstverlening ondermaats is en dat het onduidelijk is op welke gronden visa worden geweigerd.

Surinaamse sporters die geen wedstrijden in Nederland of andere Europese landen kunnen spelen, omdat hun een Schengen-visum wordt geweigerd. Wanhopige familieleden in Suriname die geen afscheid kunnen nemen als een geliefde in Nederland op sterven ligt. En huwelijksfeesten zonder de familie uit Suriname, omdat die geen visum kreeg.

Duizenden visumaanvragen van Surinamers worden jaarlijks geweigerd en vooral sinds de Nederlandse ambassade de behandeling heeft uitbesteed aan het externe bedrijf VFS Global, is de situatie volgens veel Surinamers sterk verslechterd.

NRC sprak de afgelopen dagen een dozijn Surinamers telefonisch over hun ervaringen bij het indienen van een visum en ontving na een oproep via sociale media meer dan honderd reacties, app-berichten en e-mails waarin mensen hun slechte ervaringen deelden. „Het is alsof je tegen een robot praat. Je wordt genegeerd en voelt je een crimineel.”

Een woordvoerder van het Ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat er in Suriname „helaas nog veel aanvragen onvolledig worden ingediend.”

Over de lange wachttijden zegt de woordvoerder: „De capaciteit van de centrale back office in Den Haag is de afgelopen tijd flink uitgebreid en nu voldoende om aan de vraag vanuit Suriname te voldoen. Probleem blijft dat er veel zogenaamde ‘no shows’ zijn: mensen die een afspraak maken maar niet komen opdagen. Samen met VFS bekijken we welke maatregelen we kunnen nemen om de no-shows terug te dringen en er voor te zorgen dat mensen makkelijker een afspraak kunnen maken.”

Zoals  Priscilla Kensenhuis (49) ervaren heel veel Surinamers de moeizame weg om een visum te krijgen voor Nederland. „Ook al voldoe je aan alles, heb je een eigen huis, een vaste baan en genoeg spaargeld zoals ik, en staat je familie in Nederland garant voor je, dan nog wordt het afgewezen. Zodra je het kantoor binnenkomt, voel je de argwaan.”

.” De afwijzing die volgde kwam als een klap, maar Kensenhuis hoort de laatste tijd van zoveel mensen dat ze geen visum krijgen, dat ze vermoedt dat er meer speelt. „Ik weet niet of er discriminatie in het spel is, maar het lijkt wel alsof vooral Afro-Surinamers geen visum krijgen. Als ik dan nu hoor dat computers de selectie maken, verbaast me dat niets.”

Toen de visumaanvraag van Gitanyali Girjasing (44) en haar dochter afgewezen werd en ze een bruiloft in Nederland misliep, liet ze het er niet bij zitten. „Ik kon me niet voorstellen dat mijn visum was afgewezen. Ik ben vaker naar Nederland gegaan, nooit problemen gehad!”, zegt Girjasing met verbijstering in haar stem.

Dat was voordat VFS Global de zaken overnam. „Vroeger ging je naar de Nederlandse ambassade en diende je daar je stukken in. Dan werd je uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek en vertelde je over je situatie. Er was persoonlijk contact en dat scheelt een hoop.”

Ze vermoedt dat ze vanwege haar profiel geweigerd is. Ze is alleenstaande moeder en volgens Girjasing zijn er meer alleenstaande vrouwen die geen visum krijgen. „Misschien is dat dan een berekening waardoor wij als ‘risicogroep’ worden aangemerkt.” Dat systeem noemt ze oneerlijk. „Het schept een verkeerd beeld van mij, puur alleen op basis van een computeruitslag, en niet om wie ik ben.”

In een jaar tijd besteedde Derryl Elgin (24) meer dan vijfhonderd euro aan visumaanvragen. Vier keer werd zijn visum afgewezen. Iedere keer kreeg hij een reactie van het visumkantoor dat tot afwijzing besloten was omdat zijn „reisdoel niet aannemelijk was gemaakt”. „Ik heb ze hotelreserveringen laten zien, uitnodigingen voor verjaardagen, garantiebrieven, loonstrookjes, alles. Een kwart van mijn familie woont daar! Een keer kreeg ik zelfs een beoordeling dat ik geen relatie had met de garantstellers, terwijl zowel mijn nicht als vriend garant voor me stonden.”

Bij een afwijzing steekt VFS Global volgens hem ook nog eens de kop in het zand. „Ze zeggen dat zij geen bemoeienis hebben met het besluit van je visumaanvraag. Maar zodra je daar binnenkomt voel je al dat ze hun keuze maken: jij wel, jij niet”, zegt hij.

Dat aanvragers bovendien hun geld niet terugkrijgen bij een afwijzing, gaat volgens hem veel te ver. „Ze verdienen dik aan ons, het is eigenlijk oplichterij. Het is zelfs zo dat als je op zaterdag je visum in wil dienen, je nog meer betaalt. Dat wordt gezien als ‘primetime’ en dan betaal je 143 euro!”

NRC 02-05-2013 Autoriteit Persoonsgegevens roept minister Hoekstra op het matje om algoritme

NRC 02-05-2023 Aanvragen uit Suriname Surinamers die een visum voor Nederland aanvragen stuiten op een papieren muur. Geld terug? Vergeet het maar.

Wordt vervolgd, bij nieuws zal ik  deze post uitbreiden.