Het hek tegen migranten werkt niet, zeggen ze in Griekse grensregio – ‘maar we moeten toch wát’

Grenshek Migranten worden in Griekenland vrijwel uitsluitend als bedreiging gezien. Inwoners van de grensregio met Turkije kampen met een groter probleem: de economische leefbaarheid.

door Derk Walters

 

De Griekse premier Kyriakos Mitsotakis bij de grensmuur in de buurt van het plaatsje Orestiada. Hij beloofde de muur verder uit te breiden.Foto Dimitris Papamitsos/Greek Prime Minister's Office via AP

De twee landen worden hier gescheiden door een grensrivier, de Evros. En door een vijf meter hoog, door grenswachten, camera’s en surveillancedrones bewaakt stalen grenshek met prikkeldraad erop, dat bedoeld is om migranten buiten de Europese Unie te houden.
De Grieks-Turkse grensbarrière maakt deel uit van de snel in omvang toenemende ommuring van Europa, die inmiddels ruim achttienhonderd kilometer telt. De bouw van dit hek begon in 2012. Het beslaat 52,5 van de 192 kilometer die de Grieks-Turkse grens telt, en in aanloop naar de verkiezingen van 21 mei was de centrum-rechtse premier Kyriakos Mitsotakis in de regio om een verlenging met 35 kilometer aan te kondigen.

De regio Evros, waartoe Feres behoort, heeft in het afgelopen decennium de nodige vluchtelingen voorbij zien trekken.
Maar hoe de meningen over migratie ook uiteenlopen, over één onderwerp zijn de linkse en rechtse inwoners van Evros het roerend eens: het grenshek werkt voor geen meter. Waar de rivier in zee stroomt, niet ver van hier, staat geen hek. Bij laag water kunnen ze gewoon binnenkomen

De geplande uitbreiding van het hek kan Hatzilazaros evenmin bekoren. De maatregelen tegen migratie gaan hem allemaal niet ver genoeg. „Ik ben voor het hek, maar als je er miljoenen euro’s aan uitgeeft, dan moet je ook wel zeker weten dat ze buiten blijven.” In de afgelopen twaalf maanden vroegen ruim 42.000 mensen asiel aan in Griekenland.

Premier Mitsotakis heeft sinds zijn aantreden, in 2019, het Griekse migratiebeleid aanzienlijk strenger gemaakt. Miljoenen euro’s gaf hij uit aan grensbewaking en uitbreiding van de kustwacht. Met de mensenrechten neemt hij het daarbij minder nauw: uiteenlopende media en ngo’s hebben aangetoond dat Griekenland met grote regelmaat migranten terugduwt over de grens zonder hun de kans te bieden om asiel aan te vragen. Deze pushbacks, die Mitsotakis zelf ontkent, zijn illegaal volgens het internationaal recht.

Volgens politiek analist Nick Malkoutzis, oprichter van de Griekse nieuwswebsite MacroPolis, heeft Mitsotakis electoraal baat bij een harde lijn. Hij wist effectief de boodschap te verkondigen dat de vorige regering, geleid door het linkse Syriza, de grenzen had geopend, zegt Malkoutzis. „Veel kiezers gingen mee in dat argument. Hij voelt meer electorale dreiging van extreem-rechts, die hij afdekt met stevige taal en een nadruk op nationalistische onderwerpen.”

Dat Grieken zich door de komst van migranten bedreigd voelen, zegt hoogleraar geografie en plattelandssociologie Apostolos Papadopoulos van de Harokopio-universiteit in Athene, komt door de manier waarop veel Griekse media over migratie berichten: vrijwel uitsluitend negatief. 

Griekenland maakt het mensen erg lastig om aan een verblijfsvergunning te komen. Tegelijkertijd komen we zestig- tot honderdduizend arbeidskrachten tekort in de landbouw en in het toerisme
Lefteris Papagiannakis, directeur Griekse Vluchtelingenraad

Het grenshek, zegt politicoloog Lamprini Rori van de Universiteit van Athene in een café in het centrum van de hoofdstad, is een zeer effectieve communicatiestrategie. „Het veel herhaalde mantra van de regering dat ze de grenzen moet beschermen heeft een psychologische betekenis. Mensen weten niet hoeveel migranten er binnenkomen, ze willen het gevoel hebben dat de staat iets doet om hen te beschermen. Dat leeft bij veel kiezersgroepen, en daarom zijn ook middenpartijen en centrum-links voorstander van het hek.”

Ook Petridis erkent dat er sinds de komst van het hek evengoed nog migranten de grens oversteken. Dat de overlast in de dorpen is afgenomen, heeft misschien wel meer te maken met de komst van een aanmeldcentrum in Orestiada. Iedere asielzoeker die kans wil maken op een verblijfsvergunning weet dat hij zich daar moet melden. Na een kort verblijf in het centrum trekken ze meestal door naar de grote steden Athene en Thessaloniki.

Op zijn kantoortje in de anarchistische wijk Exarcheia, in het centrum van Athene, vertelt directeur Lefteris Papagiannakis van de Griekse Vluchtelingenraad over de eenzame strijd die hij voert voor een meer humaan migratiebeleid. Over de effectiviteit van het hek is ook hij bijzonder sceptisch: er is altijd wel een manier te vinden om het te passeren.

Wat je wel ziet, zegt hij, is dat vluchtelingen Griekenland gaan mijden door het hardvochtige beleid. „Zoals de mensen die vanuit de Turkije de boot namen, helemaal om Griekenland heenvoeren en uiteindelijk verdronken voor de kust van Italië.” Veel van deze verdronken migranten, onder wie de Afghaanse journaliste Torpekai Amarkhel, waren vrijwel zeker in aanmerking gekomen voor een verblijfsvergunning.

„Griekenland maakt het mensen erg lastig om aan een verblijfsvergunning te komen. Tegelijkertijd komen we zestig- tot honderdduizend arbeidskrachten tekort in de landbouw en in het toerisme. Wie hier niet legaal mag werken, wijkt uit naar een ander Europees land of belandt op de zwarte markt. Daardoor loopt Griekenland belastinginkomsten mis.”

Behalve over Oekraïners, die net als in de rest van de EU mogen wonen en werken waar ze willen, denkt de Griekse regering volgens Papagiannakis uitsluitend over migranten als mensen zonder toekomst. „Over economische ontwikkeling denkt ze niet na.”

Juist economische leefbaarheid is het grote thema in grensregio Evros. Stadjes als Orestiada en Feres lopen leeg. Er zijn zo weinig economische kansen dat jongeren vaak blijven hangen als ze de regio verlaten om te gaan studeren. Tussen de volkstellingen van 2011 en 2021 daalde het aantal inwoners van de gemeente Orestiada met liefst 16 procent, van 37.000 naar 31.000. 

De enige economische kansen in de regio worden geboden door het hek en het identificatiecentrum voor migranten. Inwoners van de regio krijgen voorrang als er een vacature voor grenswacht is; iedereen hier kent er wel eentje. 

Zouden migranten de leegloop kunnen keren? Zo simpel ligt dat niet, zegt Hatzilazaros terwijl hij een glaasje retsina en patatjes aanbiedt. „Als er hier driehonderd vluchtelingen zouden komen, zouden alle andere inwoners van Feres vertrekken. Je kunt niet zomaar mensen toelaten die heel anders zijn dan wij.”

Lees verder het NRC artikel en het prachtige artikel Hoe Europa zijn grenzen bewaakt.

NRC 15-05-2023 Het hek tegen migranten werkt niet, zeggen ze in Griekse grensregio – ‘maar we moeten toch wát’

Twitter Derk Walters

NRC 14-05-2023Hoe Europa zijn grenzen bewaakt