Zonder papieren geen huis, geen geld, geen recht. ‘Maar niemand keert vanaf de straat terug naar zijn thuisland’

Ongedocumenteerden mensen zonder documenten die niet meewerken aan hun vertrek uit Nederland krijgen sinds jaren geen basisvoorzieningen meer. Maar het idee dat ze Nederland dan wel verlaten is een misvatting, zeggen hulpverleners en juristen.

De lente is aangebroken. Terwijl meer en meer mensen hun huizen verlaten om te genieten van de buitenlucht, betekent het voor de Irakese Majid Dalime (41) dat hij weer op straat moet leven. Dalime heeft geen verblijfsvergunning meer, maar wil niet terugkeren naar zijn moederland. „Ik ben daar al zestien jaar niet geweest, daar heb ik niemand meer.” Mensen zonder papieren die niet meewerken aan hun vertrek krijgen sinds jaren geen basisvoorzieningen meer. Maar het idee dat ze Nederland dan verlaten blijkt niet te kloppen, zien hulpverleners. „Niemand keert vanaf de straat terug naar zijn thuisland.”

De rijksoverheid doet sinds jaar en dag niets voor ongedocumenteerde vreemdelingen die niet willen of kunnen meewerken aan hun terugkeer. Zij zijn daardoor veroordeeld tot een leven op straat, in het beste geval kunnen ze terecht bij vrienden en kennissen. Hun meest basale mensenrechten worden daardoor geschonden, stellen kritische juristen en maatschappelijk werkers.

Op de website van de Dienst Terugkeer en Vertrek staat dat gedwongen uitzetting naar Irak alleen mogelijk is met een geldig paspoort. Dat heeft Dalime niet meer, zijn paspoort is verlopen. En omdat hij noch de Irakese ambassade meewerkt, leeft hij al jaren een zwaar leven op straat.

Afgelopen winter liep Dalime een ernstige voetontsteking op. Amputatie van zijn hele been dreigde, waardoor de gemeente Den Haag hem uit coulance tot de winteropvang toeliet. Die is eigenlijk niet bedoeld voor mensen zonder geldige verblijfsdocumenten. De winteropvang ging eind maart dicht, Dalime leeft weer op straat. Hij probeert overdag wat slaap te pakken op de dagopvang.

Nederland telt tussen de 18.000 en 27.000 „onrechtmatig in Nederland verblijvende vreemdelingen”, schreef onderzoekscentrum WODC van het ministerie van Justitie en Veiligheid eind 2020 in zijn laatste schatting. Deskundigen denken dat het er veel meer zijn, vele mensen zijn mogelijk van de radar verdwenen.

Niet elke gemeente regelt opvang voor mensen zonder papieren, waardoor mensen als Majid Dalime, die Den Haag als zijn thuisstad beschouwt, op straat komen te staan. Uitsluiting van sociale en economische rechten wordt volgens Janna Wessels in toenemende mate ingezet als een manier om ongewenste vreemdelingen over de landsgrenzen te duwen. Migratiebeleid komt daarmee op gespannen voet te staan met mensenrechten, stelt de universitair docent migratierecht aan de VU.

Onvoorwaardelijk basishulp bieden, zegt asieladvocaat Fischer, kan voor velen „einde stress” betekenen. Dat zou dan een opstapje kunnen zijn naar „een situatie waarbij mensen weer goed over hun toekomst kunnen nadenken”. Vrijwillig vertrek zou dan „misschien” een reële optie worden.

Bronnen

 NRC 03-05-1955 Zonder papieren geen huis, geen geld, geen recht. ‘Maar niemand keert vanaf de straat terug naar zijn thuisland’

WODC 16-12-2020 Schattingen onrechtmatigin Nederland verblijvende vreemdelingen 2017–2018