EU-ministers bereiken akkoord over aanscherping asielbeleid

Na jaren onderhandelen zijn de lidstaten van de EU het eens geworden over herplaatsing van migranten binnen de Unie en uitzetting van kansloze asielzoekers. Ook Nederland kan zich in de afspraken vinden.

De Spaanse kustwacht donderdag voor de kust van Gran Canaria met een boot met migranten. 📸Borja Suarez/Reuters

🖋 Derk Walters & Michel Kerres

De Europese migratieministers hebben donderdagavond een politiek akkoord bereikt over het aanscherpen van het asielbeleid ten aanzien van kansloze asielzoekers en over de herplaatsing van asielzoekers, van landen aan de Europese buitengrens naar andere lidstaten.

Het is voor het eerst in jaren dat de landen over de lastigste onderdelen van het veelzijdige migratiebeleid een voorlopig akkoord konden bereiken. Ook Nederland kon zich in het compromis vinden.

Staatssecretaris Eric van der Burg (Justitie, VVD) noemde het akkoord „een hele belangrijke stap”. Door de nieuwe afspraken moeten minder mensen in Nederland in de asielprocedure terecht komen.

Het gaat wel nog even duren voordat het zover is. Het akkoord is weliswaar een politieke doorbraak, maar lang niet het einde van het politieke debat. Het besluit maakt de weg vrij voor onderhandelingen tussen de lidstaten en het Europees Parlement. Het is, zei Van der Burg, alsof het kabinet een wet voorlegt aan de Tweede Kamer. De onderhandelingen met het Europees Parlement kunnen tot volgend voorjaar duren.

Bovendien hebben enkele landen al laten weten dat ze ongelukkig zijn met het resultaat en dat ze de zaak eind deze maand tijdens de top van regeringsleiders opnieuw willen bespreken. Polen en Hongarije stemden tegen het akkoord, vier landen onthielden zich van stemming. Lidstaten hebben op dit punt geen vetorecht.

De landen aan de EU-buitengrens lagen jaren overhoop met landen in het noorden en oosten van de Unie. Het zuiden vond dat het in de steek gelaten werd, de overige landen vonden het niet acceptabel dat migranten zomaar konden doorreizen. Eigenlijk moet een migrant de asielaanvraag indienen in het land waar hij/zij de Unie binnenkomt, de Dublin-regel.

Het akkoord is een compromis tussen de twee kampen. De landen aan de buitengrens krijgen aangescherpte verantwoordelijkheden, de overige landen worden verplicht de grenslanden te helpen.

Strakkere afspraken

De Zweedse minister van migratie, Maria Malmer Stenergard, die de vergadering voorzat, noemde het akkoord „een historische stap en een groot succes.” Ze had, zei ze op een persconferentie, niet verwacht dat een compromis haalbaar was. „Om eerlijk te zijn, ik geloofde echt niet dat ik hier vanavond zou zitten en dit zou zeggen.”

Eurocommissaris Ylva Johansson zei optimistisch te zijn over de komende onderhandelingen met het Parlement, ook al wil het EP veel strakkere afspraken over de solidariteit van niet-grenslanden. „We hebben nog een paar stappen te gaan, maar ik denk dat het duidelijk is dat we enorme vooruitgang hebben geboekt in het herstellen van vertrouwen.”

In de toekomst kunnen landen aan de EU-buitengrens, die het aantal asielzoekers niet meer aankunnen, een beroep doen op de Europese Commissie en om solidariteit van andere lidstaten vragen. Als de Commissie de crisissituatie erkent, wordt de last over de EU verdeeld.

Landen aan de EU-buitengrens kunnen een beroep doen op de solidariteit van de Unie

Elk land krijgt daarbij een verplichting naar rato van bevolkingsomvang en inkomen. Nederland moet dan voor 4,95 procent van de solidariteitslast opdraaien. Landen kunnen asielzoekers overnemen, maar ze kunnen hun solidariteit ook afkopen door geld over te maken of door te helpen met het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers. De ‘afkoopsom’ bedraagt 20.000 euro per migrant.

De grenslanden krijgen de mogelijkheid om kansloze asielzoekers versneld uit te zetten. Iemand die afkomstig is uit een land waaruit weinig aanvragen worden goedgekeurd (minder dan 20 procent) , komt in zo’n versnelde procedure terecht. Minderjarige alleenstaande asielzoekers hoeven niet de versnelde procedure te doorlopen, kinderen met ouders kunnen er wel voor in aanmerking komen.

Land van herkomst

Daarbij kunnen deze kansloze asielzoekers teruggestuurd worden naar een land waar ze voor hun reis naar de Unie verbleven, ook al is dat niet het oorspronkelijke land van herkomst, maar slechts een doorreis-land.

De asielzoekers moeten een „band” hebben met het land waarnaar ze uitgezet worden en het land in kwestie moet de mensenrechten respecteren. Het is aan het uitzettende land om te bepalen of aan die criteria is voldaan. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om economische vluchtelingen uit West-Afrika die via Tunesië naar Italië zijn gereisd. Rome kan dan beslissen ze terug te brengen naar Tunesië.

Asielzoekers uit landen als Syrië en Afghanistan krijgen als vanouds een volwaardige asielprocedure.

Voor Nederland was het belangrijk dat de grenslanden asielzoekers die er zijn aangekomen en door Europa zijn getrokken ook daadwerkelijk weer terugnemen

Voor Nederland was het belangrijk dat de grenslanden asielzoekers die er zijn aangekomen en door Europa zijn getrokken ook daadwerkelijk weer terugnemen, de Dublin-regel. Dat alleen al zal een verlichting voor Nederland met zich meebrengen, zei Van der Burg.

Terwijl de migratieministers bijeen waren, werd bekend dat premier Mark Rutte zondag met een opvallend zware delegatie naar Tunesië zal reizen. Officieel zal Rutte met voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie en zijn Italiaanse ambtsgenoot Giorgia Meloni in Tunis langsgaan voor gesprekken over economie, energie en migratie. Hoewel de eerste twee onderwerpen niet onbelangrijk zijn, twijfelt niemand aan het hoofddoel van het bezoek: afspraken maken om het aantal bootmigranten te drukken dat vanuit het Noord-Afrikaanse land de Europese kusten bereikt.

Autocratische president

Het overleg in Luxemburg en het bezoek aan Tunis hangen samen. Mocht het de Europese leiders lukken om een overeenkomst met de autocratische Tunesische president Kais Saied te sluiten, vermindert dat de druk op het Europese asielsysteem. En als er minder mensen in Europa asiel aanvragen, is het weer makkelijker om afspraken te maken over de herverdeling van vluchtelingen over de lidstaten.

Voor Rutte is het bovendien, na grote strubbelingen rondom stikstof, toeslagen en Gronings gas, van politiek levensbelang om een succes te kunnen presenteren op het gebied van migratie. Morrende leden van zijn eigen VVD dringen al maanden met klem op migratiebeperking aan. Rutte toonde zich dit jaar al behoorlijk actief in Europa, onder meer door in februari een speciale migratietop mede te initiëren. Met Meloni dronk hij al eerder „een kopje espresso” om de traditionele animositeit tussen Noord- en Zuid-Europa op dit vlak te doorbreken. Beperking van het aantal migranten is in hun beider belang.

Volgens een woordvoerder van de Rijksvoorlichtingsdienst RVD zal zondag nog geen deal beklonken worden.

Bron

NRC 08-06-2023 EU-ministers bereiken akkoord over aanscherping asielbeleid